Podstawy biblijne
Podstawą chrześcijańskiego rozumienia małżeństwa jest sam fakt stworzenia człowieka przez Boga i powołanie go do miłości. Człowiek został stworzony na obraz Boży (Rdz 1,27), na obraz Boga, który jest miłością (1 J 4,8,16), dlatego nie może żyć bez miłości. W istniejącej między mężczyzną i kobietą miłości zawarte jest podobieństwo do Boga. Małżeństwo (i rodzina) jest już w Starym Testamencie związane z historią zbawienia. Łącząc mężczyznę i kobietę, związek ten stał się obrazem przymierza Boga ze swoim ludem (por.Oz 1-3; Iż 54,62; Jr 2-3,31; Ez 16,23). Przymierze to, zostało w pełni urzeczywistnione w Jezusie Chrystusie, który stał się prawdziwym Oblubieńcem Kościoła, nowego ludu Bożego (Mk 2,19). Chrystus miłuje swój Kościół jak Oblubieniec swoją Oblubienicę, aż do ofiary ze swojego życia (Ef 5,25). Jezus w swoim nauczaniu podkreśla nierozerwalność małżeństwa i odrzuca wszelką możliwość rozwodu (Mk 10,2-9; por.Pwt 24,1-4) jako sprzeczną z pierwotnym planem Boga. Swoją obecnością na godach w Kanie uświęcił związek małżeński (J 2,1-11).
Według św. Pawła miłość męża do żony ma się wzorować na miłości Chrystusa do Kościoła. Jego wierności i całkowitym oddaniu (por.Kol 3,18-19; 1 Tm 2,8-15). Najlepiej wyraził to w Liście do Efezjan: „Bądźcie sobie wzajemnie poddani w bojaźni Chrystusowej. Żony niechaj będą poddane swym mężom, jak Panu. Mężowie, miłujcie żony, bo Chrystus umiłował Kościół i wydał za niego samego siebie” (5,21-25).
Miłość i wierność Chrystusa swojemu Kościołowi jest nie tylko wzorem dla małżeństwa ochrzczonych, ale także znakiem zawsze obecnej w Kościele miłości i wierności samego Boga. Małżeństwo chrześcijańskie staje się więc widzialnym znakiem nowego i wiecznego Przymierza zawartego we krwi Chrystusa. Ustanowione przez Boga małżeństwo Chrystus odnowił i przywrócił mu jego istotne cechy: jedność, wierność, płodność i nierozerwalność.
Znaczenie i skutki sakramentu małżeństwa
„Małżeństwo powstaje przez zawarcie umowy małżeńskiej, czyli przez nieodwołalną zgodę obojga małżonków, w której oddają się oni sobie i przyjmują wzajemnie” (OM 2). Żyjąc w sakramentalnym małżeństwie, stają się „znakiem tajemniczej jedności i płodnej miłości łączącej Chrystusa z Kościołem i w tej tajemnicy uczestniczą” (OM 1).
Sakramentu małżeństwa udzielają sobie sami narzeczeni przez wyrażenie w sposób wolny i odpowiedzialny zgody małżeńskiej. Stanowi to sakramentalny znak małżeństwa. Konsekwencją przysięgi małżeńskiej jest obowiązujący ich odtąd – aż do śmierci – wspólnota życia i wzajemne niesienie sobie pomocy (por.Rdz 2,24; Mk 10,8). Obecność przedstawiciela Kościoła w czasie zawierania małżeństwa nie wynika jedynie stąd, że przyjmuje on przysięgę małżeńską i udziela błogosławieństwa, ale oznacza, że małżeństwo ma także wymiar kościelny (eklezjalny), że Kościół je uznaje i bierze w swoją opiekę.
Małżeństwo stając się rodziną, tworzy Kościół domowy, który ma przyczyniać się do budowania miejscowego Kościoła złożonego z wielu wspólnot rodzinnych (por.KK 11).
Od chwili zawarcia małżeństwa małżonkowie należą już na zawsze wyłącznie do siebie w obliczu Boga i wspólnoty Kościoła. Dlatego Kościół naucza, że małżeństwo ochrzczonych jest znakiem Przymierza Boga z ludźmi oraz znakiem miłości Chrystusa do Kościoła i jako takie jest nierozerwalne, tak jak wiecznie trwa miłość Boga do ludzi.
Sakrament małżeństwa zapewnia małżonkom błogosławieństwo Boże w ich ludzkiej miłości, która „włącza się w miłość Bożą i kierowana jest oraz doznaje wzbogacenia przez odkupieńczą moc Chrystusa i zbawcze działanie Kościoła” (KDK 48). Dzięki łasce sakramentalnej małżonkowie wspomagają się wzajemnie we wspólnym życiu codziennym i w wychowaniu potomstwa, zdążając razem do świętości właściwej ludziom świeckim żyjącym w małżeństwie i rodzinie (por.KK 11).
Katolickie małżeństwo sakramentalne ma następujące przymioty: jedność, płodność, nierozerwalność i wierność. Jedność oznacza taki związek jednego mężczyzny z jedną kobietą i jednej kobiety z jednym mężczyzną, że jest on tak ścisły, iż „już nie są dwoje, lecz jedno” (Mt 19,6), tworząc wspólnotę miłujących się osób. W tej jedności i wspólnocie mają nieustannie wzrastać dzięki wierności złożonej przysiędze małżeńskiej, wspólnej modlitwie i uczestnictwie w Eucharystii.
Miłość małżeńska chce być płodna, dlatego zmierza do zrodzenia potomstwa. Dziecko jest spełnieniem i urzeczywistnieniem takiej płodnej miłości. Rodząc dzieci, małżonkowie uczestniczą w stwórczej miłości Boga i wypełniają Jego polecenie: „Bądźcie płodni i rozmnażajcie się” (Rdz 1,28). Zrodzenie dzieci pociąga za sobą obowiązek ich wszechstronnego wychowywania, który ciąży przede wszystkim na rodzicach (por.DWCH 3; KDK 50). Z płodnością związany jest problem odpowiedzialnego rodzicielstwa, który małżonkowie katoliccy rozwiązują opierając się na prawie Bożym i nauce Kościoła (por.KDK 50; FC 29-33).
Nierozerwalność małżeństwa sakramentalnego opiera się na słowach Chrystusa.
„Co więc Bóg złączył, tego człowiek niech nie rozdziela” (Mk 10,9). Z nierozerwalnością wiąże się wierność małżeńska. Prawdziwa miłość, która łączy małżonków, nie może trwać tylko do czasu czy jedynie „na próbę”, lecz ma przetrwać aż do śmierci. Najbardziej czytelnym znakiem takiej miłości jest wierność małżeńska. Domaga się tego także dobro dzieci. Wierzący małżonkowie mają świadomość, że w ich wzajemnej wierności ma się ukazywać wierność Boga przymierzu zawartemu z ludźmi i wierność Chrystusa swojemu kościołowi. Dochowania wierności małżeńskiej pomaga łaska sakramentu oraz częsty udział w sakramentach świętych, zwłaszcza w Eucharystii, która jako Ofiara i trwały znak wiernej miłości Chrystusa do Kościoła staje się dla małżonków źródłem duchowej siły do wypełniania zobowiązań przysięgi małżeńskiej.
Przygotowanie do sakramentu małżeństwa i życia rodzinnego obejmuje trzy etapy:
1. przygotowanie dalsze – wychowanie w rodzinie i udział w katechizacji;
2. przygotowanie bliższe – katecheza przedmałżeńska roczna (ewentualnie skrócona obejmująca 10 konferencji);
3. przygotowanie bezpośrednie – katecheza przedślubna, formalności przedmałżeńskie, odbywające się w biurze parafialnym, konsultacje prowadzone w poradni życia rodzinnego;
Narzeczeni zgłaszają się z półrocznym czasem wyprzedzenia celem ustalenia ze swoim duszpasterzem terminu zawarcia sakramentu małżeństwa.
Trzy miesiące przed ustalonym terminem ślubu
narzeczeni zgłaszają się w biurze parafialnym i przedkładają następujące dokumenty:
• świadectwo chrztu (wydane nie wcześniej niż trzy miesiące przed zgłoszeniem się do biura parafialnego) z zapisem o przyjęciu sakramentu bierzmowania i adnotacją, że wydano je celem przedłożenia przy zawieraniu sakramentu małżeństwa.
• ostatnie świadectwo ukończonej katechizacji szkolnej.
• świadectwo ukończenia katechizacji przedmałżeńskiej.
• dokumenty tożsamości.
• zawierający sakrament małżeństwa poza własną parafią dostarczają zgodę z parafii narzeczonej zawierającą adresata zgody: parafię NMP Matki Kościoła w Bydgoszczy, zgodę na spisanie formalności przedślubnych i pobłogosławienie związku.
• w sytuacji małżeństwa konkordatowego (małżeństwa kanonicznego, które pociąga za sobą również skutki przewidziane w prawie polskim) narzeczeni zobowiązani są przedłożyć w parafii trzy egzemplarze zaświadczenia od kierownika USC z miejsca zamieszkania jednego z narzeczonych. Zaświadczenie to jest ważne trzy miesiące od dnia jego wydania, zwrócić uwagę, aby w dniu zawierania małżeństwa było ważne!
Wraz z przedłożonymi dokumentami odbywa się kanoniczne badanie narzeczonych, mające na celu stwierdzenie braku przeszkód do zawarcia sakramentu małżeństwa między narzeczonymi. Narzeczem otrzymują zapowiedzi, które zanoszą osobiście do własnej parafii miejsca zamieszkania i odbierają po upływie trzech tygodni z odpowiednią adnotacją biura parafii wygłaszającej zapowiedzi. Wygłoszone zapowiedzi dostarczają trzy tygodnie przed terminem ślubu do biura parafii NMP Matki Kościoła w Bydgoszczy.
Dzień przed planowanym terminem zawarcia sakramentu małżeństwa narzeczeni zgłaszają się w biurze parafialnym, celem omówienia liturgii sakramentu , złożenia poświadczeń o odbytej spowiedzi przedmałżeńskiej, podania imion i nazwisk oraz adresu zamieszkania świadków małżeństwa.
Świadkami sakramentu małżeństwa mogą być osoby, które przyjęły sakrament Chrztu Św.. Eucharystii i Bierzmowania, są osobami praktykującymi. Nie mogą być osoby żyjące niezgodnie z wiara i nauką Kościoła, np. w związkach niesakramentalnych lub nie mające nic wspólnego z życiem Kościoła. W dniu zawierania sakramentu małżeństwa narzeczeni i świadkowie zgłaszają się 15 minut przed ustaloną godziną zawarcia sakramentu małżeństwa celem podpisania aktu zawarcia małżeństwa w księgach parafialnych.
Zezwala się na jedną osobę fotografującą i jedną filmującą ceremonię po uzyskaniu zgody duszpasterza. Osoby te powinny posiadać ukończony kurs uprawniający do filmowania i fotografowania w obiektach sakralnych.